dinsdag 17 januari 2023
Vervolg van gisteren.
Marlies Kieft memoreert Arjan van Engen:
Als je met Arjan de kroeg in ging, kwam je er met tien nieuwe vrienden weer uit. De grote sterke man met baard, die woonde op zijn tjalk 'de Marietje' in de haven van Monnickendam, was een sociale magneet. Bij hem in de buurt was er licht, warmte en een heleboel energie. Anderen wilden wel een stukje van hem en hij wilde dat graag geven. Met Arjan waren dromen niet langer onbereikbaar.
Huizen verbouwen, documentaires maken, feesten organiseren, zeilen, op de motor door Afrika en Amerika, hij wilde het allemaal en deed het ook.
Drie jaar geleden kocht Arjan met een vriend op Ibiza een vervallen zeilschip van 17 meter met het idee het op te knappen. Je bent gek, het is een wrak, zei iedereen. Ze renoveerden het schip, nagel voor nagel, tot een zeewaardig pronkjuweel.
In zijn leven dat soms iets weg had van een spannend jongensboek waren zijn dochters zijn grote trots. Drie krachtige blonde meiden; Madelief van 19, Linde van 16 en Valentijn van 10, allemaal van een andere moeder. Een huisje-boompje-beestje-vader was Arjan niet, wel gaf hij ze al zijn liefde en vertrouwen en nam hij ze mee op avontuurlijke reizen.
Hij was de spil van een familiesysteem, waarin de moeders van zijn kinderen met elkaar konden opschieten, iedereen samen op verjaardagsfeesten kwam en zijn dochters samen logeerden bij een van de 'mama's'. En nu was er ook zijn laatste grote liefde bijgekomen: scenarioschrijfster Karen, met wie hij sinds vier jaar een relatie had. Arjan was als een troubadour die iedereen verbond en licht en muziek bracht en op zeker moment weer vertrok. Op weg naar de vrijheid, in een zeilschip op zee of met de motor ergens op een onbegaanbare weg in Afrika.
Daar ging hij weer. Een gewone jongen afkomstig uit het dorp Tuk bij Steenwijk, behept met een verlangen naar mooie en meeslepende ervaringen. Arjan bekeek de wereld dikwijls vanachter het oog van de camera. […]
Via een stage kwam hij terecht bij de televisiestudio's van Joop van den Ende in Aalsmeer. Zijn talent werd snel herkend. Van manusje-van-alles klom hij op tot cameraman en regisseur. […] Na enige tijd begon hij voor zichzelf. Een aantal jaren reisde hij de wereld over om tv-producties te maken van Red Bullsportevenementen. Materialistisch was hij niet. Het geld dat hij verdiende, gaf hij vrolijk uit aan reizen en vakanties die hij organiseerde voor vrienden en familie. In deze jaren werd hij ook vader.
In 2010 trok hij met de moeder van zijn jongste dochter, toen nog niet geboren, in een Landrover twintigduizend kilometer van Monnickendam naar het zuiden van Afrika. Autopech in de woestijn in Jordanië of een hoosbui in Oeganda? Arjan was in zijn element als hij kon improviseren.
Geliefden kenden hem als een gever, die nooit 'nee' zei als iemand hem vroeg ergens bij te helpen of om samen iets te doen. Die met zijn projecten, passies, werk, vrienden, de liefde en zijn dochters niet genoeg had aan één leven, maar er wel tien leek te leiden. Een agenda had hij niet. Hij hield niet van plannen, was een 'last minute'-man.
Mensen bewonderden hem. Een vrije vogel in zijn tjalk in Monnickendam, iemand die de wereld tot in de verste uithoeken wist te bestormen en die regisseur was van de film van zijn eigen leven. Ondanks die bewondering leed hij weleens aan het gevoel tekort te schieten volgens maatschappelijke normen. Doe nu eens wat je belooft, kom je verplichting na, neem je verantwoordelijkheid, blijf eens samen met dezelfde vrouw, hoorde hij meer dan eens. Voor dat laatste leken alle voorwaarden geschapen. Wij worden samen oud, zeiden Karen en hij tegen elkaar. In een huis in een warm land met een stoel, bord en bed voor iedereen, dat waren de plannen voor later.
Als Arjan er was, was hij er helemaal. Achter de camera zoog hij beelden en verhalen van mensen op als een spons. Hij werkte inmiddels voor het filmproductiebedrijf De Haaien, waar hij een van de drijvende creatieve krachten werd.
Voor de NPO-televisieserie Ondersteboven van Afrika uit 2020 reisde hij met presentator Waldemar Torenstra en geluids- en cameraman Thomas Sykora op de motor van Zuid- naar Noord-Afrika. Deze reis langs onbetreden paden was hem op het lijf geschreven: fysiek en mentaal zwaar, met een beroep op zijn creativiteit en improvisatietalent. Arjan was van de drie altijd als eerste wakker, deed zijn cowboylaarzen of motorlaarzen aan en ging met zijn camera vast op zoek naar mooie beelden.
Vorig jaar maakte het drietal opnieuw een roadtrip van drie maanden op de motor, dit keer ging de tocht door Noord- en Zuid-Amerika langs gemeenschappen van inheemse Amerikanen, nu voor de televisieproductie Ondersteboven van Amerika. De reis raakte Arjan diep. De tradities, rituelen en manier van kijken van de oorspronkelijke bewoners van Amerika resoneerden en verschoven iets in hem. Iets wat hij mogelijk herkende, zoals het leven dichtbij jezelf, bij anderen en bij de natuur.
De geschiedenis van de afslachting van indianen en de vernietiging van een rijke cultuur kwam hard bij hem binnen nu hij van dichtbij de gevolgen zag. 'Dat dat niet algemeen bekend is, toch?' kon hij tijdens de reis uitroepen. Het leek of er een diepere laag in hem werd aangeboord. 'Misschien ben ik toch veel gevoeliger dan ik denk', zei hij tijdens een nachtelijke wandeling met Waldemar door een Mexicaanse stad.
Thuis had hij weer talloze plannen met zijn aanstekelijke energie. Regatta's organiseren, leuke dingen ondernemen met zijn dochters, reizen maken met zijn geliefde en hij was al ver gevorderd met de montage van de zevendelige productie Ondersteboven van Amerika, gepland voor mei dit jaar.
Mogelijk liep er parallel aan zijn levenslust een minder zichtbaar spoor van machteloosheid, vermoeidheid en een verlangen naar een zachtere wereld dan die waarin we leven. Mogelijk was er een breekpunt waarin hij met onomkeerbare daadkracht een beslissing nam als de regisseur van zijn eigen levensfilm, vermoeden zijn nabestaanden. 'Te veel gezien, te weinig wat ik kan doen', schreef hij in zijn afscheidsbrief.
