woensdag 03 augustus 2022
Foto's: Karina Schaapman.
Alle afgedrukt met haar vriendelijke toestemming.
Prachtig documentair fotoboek bij een indrukwekkende tentoonstelling: Lust for life + more. Een ode aan de Amsterdams-Joodse kunstenaar Eli Content (1943), creatief, liefdevol, intens en daardoor zo indrukwekkend samengesteld en ingeleid door zijn echtgenote: schrijver-beeldend kunstenaar Karina Schaapman.
In haar inleiding – zowel in het Nederlands als in het Engels afgedrukt – beschrijft Schaapman het ernstige ziekteproces van Eli Content tussen 4 mei 2019 en 19 mei 2022, de dag dat hij overlijdt, 78 jaar oud. In 2019 ontdekt men dat zijn keelweefsel afsterft als gevolg van bestralingen die hij zeventien jaar daarvoor ondergaat tegen stembandkanker. Gevolg: veertig keer moet hij dagelijks naar het AMC om twee uur plaats te nemen in een decompressietank die hem zuurstof toedient. Die behandelingen slaan aan, maar als hij halverwege is, blijkt hij een legionellabesmetting te hebben opgelopen. Hij balanceert drie weken op de rand van de dood.
Vanaf het moment van voorzichtig herstel maakt Schaapman foto’s van haar man met haar iPhone. Eerst in het ziekenhuis – de eerste foto’s zijn niet van Eli Content, maar van ‘zijn’ decompressietank – en vanaf eind december 2019 veelal thuis, waar zij hem verzorgt. Schaapman, in haar inleiding:
Hij moet opnieuw leren lopen en lang rechtop zitten gaat moeizaam, maar zodra hij na een paar weken langere tijd kan zitten, vraagt hij om een schaar zodat hij figuren kan knippen uit kranten. Het eerste wat hij knipt, is een hart. Zijn conditie gaat vooruit en op een dag vraagt hij mij of ik de stempels wil pakken, want hij wil een gedicht stempelen – al meer dan veertig jaar stempelt hij gedichten op papier van steeds een andere dichter en hangt die voor ons raam.
Schilderen op doek kan hij dan al niet meer - zijn laatste werken zijn te zien in de tentoonstelling. Maar hij is niet te stoppen met figuren knippen en snijden en die te beschilderen. Hij verruilt krantenpapier voor steviger materiaal: afvalkarton. Maar drie maanden later, maart 2020, krijgt hij een dubbele longontsteking en blijken zijn stembanden bijna helemaal (af)gesloten. Er volgt een spoedoperatie. Schaapman:
Wonderwel weet Eli snel te herstellen en na een week mag hij naar huis. Hij ademt nu via een tracheostoma en zijn neussonde is vervangen door een maagsonde. […]
Ons dagritme wordt bepaald door de sondespoelingen, het verschonen van de tracheostoma en het toedienen van medicatie. [Verpleegkundigen hebben Schaapman er vaardig mee gemaakt, FV] Een paar keer per dag oefent Eli op de loopband om weer op krachten te komen. Revalideren is hard werken voor ons allebei.
Ondanks het straffe regime weet Eli knipsels te maken. Zodra zijn kracht toeneemt, begint hij maskers te snijden uit karton, die langzaam overgaan in grote poppen.
Het is tijdelijk, want infecties keren terug, nieuwe ziekenhuisopnamen volgen elkaar op en antibioticakuren slaan niet meer aan. Schaapman:
Mij rest Eli’s laatste levensfase zo comfortabel mogelijk thuis door te laten brengen. Inmiddels is hij zo verzwakt dat hij overdag voornamelijk slaapt; het creëren is dan ook definitief gestopt. Desondanks is de hang naar het leven onverminderd groot.
Tot slot schrijft zij:
Dit fotoboek is een intens en intiem verslag van het werk dat Eli maakte tijdens zijn ziekteverloop. De foto’s zijn ongecensureerd en van de meeste foto’s heb ik maar één foto. Zijn werken van papier en karton worden in chronologische volgorde getoond. Er is geen selectie gemaakt, dit is wat het is: een hommage aan een inspirerende en levenslustige kunstenaar. Ondanks dat zijn lichaam het liet afweten, blijven de speelsheid van zijn geest en zijn aanstekelijke levenslust voortbestaan met dit boek. Lust for life + more lijkt mij dan ook een passende titel.
Eli Content heeft de gedrukte versie van het boek niet meer kunnen meemaken, maar wel het proces dat eraan voorafgaat: de keuze van formaat, papiersoort, vormgeving en binden. Met de dummy was hij zeer verguld en meer dan terecht, want het boek is schitterend.
Omdat Content met zijn raamgedichten blijk wilde geven van zijn liefde voor poëzie, plaats ik de komende dagen in de rubriek Gedicht Gedacht de gedichten die (soms fragmentarisch, maar altijd minutieus gestempeld) in dit boek op foto te zien zijn: werk van Bhai, Anneke Brassinga, Herman de Coninck, Emily Dickinson, Chr. J. van Geel, Herman Gorter, Hanshan, Hans Lodeizen, Neeltje Maria Min en Menno Wigman. Niet de minsten!
Meer informatie:
1. het boek;
2. de tentoonstelling.
