zondag 14 juli 2019
Al jarenlang vragen dierenrechtenorganisaties aandacht voor de positie van een 48-jarige olifant in de Bronx Zoo in New York City. Het dier met de naam Happy zou niet happy zijn omdat ze alleen leeft sinds haar partners Grumpy (in 2002) en Sammy (in 2006) stierven. De activisten willen dat zij naar een plek met andere olifanten gaat, maar de dierentuin geeft geen krimp. Happy is volgens de dierentuin helemaal niet eenzaam. De vraag is of haar gemoedstoestand wel op de eerste plaats komt voor de dierentuin. Een bekende Amerikaanse journalist vermoedt dat Happy veel bezoekers trekt en om die reden niet weg mag.
Happy staat niet alleen bekend als 's werelds eenzaamste olifant, maar ook als de eerste die zichzelf in de spiegel herkende en daarmee blijk gaf van een hoogontwikkelde vorm van zelfbewustzijn. Dat gebeurde in 2006 bij een experiment van Frans de Waal. Eerder slaagden alleen mensen, mensapen en dolfijnen voor de zogenoemde spiegeltest.
Voor zijn experiment kregen drie volwassen vrouwelijke olifanten tegen een van de wanden in hun buitenverblijf een passpiegel op olifantenformaat (2,5m x 2,5m). De spiegel trok veel aandacht van de dieren. Als het luik ervoor was weggeklapt, brachten de olifanten veel meer tijd door in de buurt van de spiegel dan anders.
De andere twee vrouwtjes voelden met hun slurf achter de spiegel om te ontdekken of daar iets was. Ze probeerden er ook tegenop te klimmen in een poging erachter te kijken. En allebei zakten op de knieën om te proberen met hun slurf van onderaf achter de spiegel te komen. De oppassers van de dierentuin hadden dit soort gedrag nog nooit gezien bij de olifanten. Olifant Happy daarentegen leek helemaal niet benieuwd naar wat er achter de spiegel was.
Geen van de olifanten benaderde het eigen spiegelbeeld alsof het een soortgenoot was. In plaats daarvan bestudeerden ze aandachtig hun eigen bewegingen in de spiegel. Ze namen voedsel mee om het voor de spiegel op te eten. Later gingen ze over tot het onderzoeken van hun eigen lichaam, bijvoorbeeld door de eigen slurf in de bek van het spiegelbeeld te stoppen.
Dat was het moment waarop de onderzoekers overgingen tot het eigenlijke experiment: het aanbrengen van een merkteken op de kop van de olifanten. De dieren kregen aan de rechterkant van de kop met witte verf een kruisvormig merkteken, terwijl aan de linkerkant op precies dezelfde manier, maar zonder verf, een nepteken werd gezet.
Olifant Happy liep na deze behandeling recht naar de spiegel, bekeek zich tien seconden en liep toen weer weg. Na enkele minuten liep zij er weer op af en bekeek zichzelf opnieuw een aantal malen. Nadat zij de spiegel weer de rug had toegekeerd, begon zij de gemerkte plek op haar rechterslaap intensief te bevoelen met haar slurf. Ze keerde weer om naar de spiegel om het witte kruis verder te onderzoeken. De linkerslaap met het nepteken raakte zij niet aan.
Daarmee was Happy op de eerste dag al geslaagd voor de spiegeltest, maar beide andere olifanten raakten hun zichtbare merkteken niet aan. Ook bij chimpansees, die het uitvoerigst zijn getest op zelfherkenning in de spiegel, slaagt minder dan de helft voor de test.
Mogelijk ligt in het vermogen van dieren om zichzelf van andere te onderscheiden de basis voor de sociale complexiteit en de altruïstische neigingen die deze dieren gemeen hebben, schrijven de onderzoekers. Net als mensapen vertonen dolfijnen en olifanten een grote mate van empathie. Er zijn veel ooggetuigenverhalen over olifanten die gewonde soortgenoten proberen te helpen door hen op te tillen of te ondersteunen.
En nu naar onze menselijke empathie:
Volgens de dierentuin is de olifant helemaal niet eenzaam. De vraag is of haar gemoedstoestand wel op de eerste plaats komt voor de dierentuin. Een bekende Amerikaanse journalist vermoedt dat Happy veel bezoekers trekt en om die reden niet weg mag...
