dinsdag 09 juli 2019
Ed van der Elsken (1925-1990) was een van de grootste fotografen van ons land en een van de eersten die, al vanaf de jaren vijftig, met kleur werkte. Veel van zijn collega’s keken daar destijds op neer; zij vonden kleurenfotografie plat en commercieel. Pas in de jaren tachtig veranderde dat beeld.
Maar… schimmels in Van der Elskens Edamse huis bedreigden de collectie. Zo'n tachtig procent van de tweeënveertigduizend dia’s die na zijn dood terechtkwamen bij het Nederlands Fotoarchief in Rotterdam bleken besmet. Bij aankomst in het archief gingen ze daarom, in dozen van zuurvrij karton, meteen naar de koelste depotruimte, Dat vertraagde het verval, maar zette het niet stil.
Katrin Pietsch, inmiddels hoofd van de restauratieafdeling, kwam in 2007 bij het museum werken en was daarmee de eerste gespecialiseerde fotorestaurator van ons land. Ook zij had geen passend recept tegen de schimmel, maar besloot te gaan experimenteren met mengsels van oplos- en desinfecteermiddelen in verschillende concentraties. En in 2016 ontwikkelde zij een methode om het restauratietempo flink op te schroeven. Daardoor konden er in plaats van een handvol dia’s voortaan meer dan tweehonderd exemplaren per dag aan bod komen. De technieken om fotografie te restaureren en conserveren zijn nog volop in ontwikkeling, maar mede door dit Van der Elsken-project loopt Nederland wereldwijd voorop.
Pietsch, in Het Parool (24 mei) geïnterviewd door Edo Dijksterhuis: "Alle dia's moesten eerst uit hun raampjes, waar Van der Elsken vaak aantekeningen op had geschreven en die dus bewaard moeten blijven. Daarna gingen ze door drie badjes: de eerste om de schimmel week te maken, de tweede om diep te desinfecteren en de derde om de dia minder water te laten vasthouden en beter te laten drogen."
De resultaten van deze restauratie zijn t/m begin oktober te zien in het Nederlands Fotomuseum. De tentoonstelling (met catalogus!) Lust for Life bevat een selectie van 106 foto's en 620 dia's, waarvan een deel nooit eerder is gepubliceerd of getoond.
En de rest van de collectie van Van der Elsken en van het museum? Pietsch: "Door de restauratie kunnen deze dia's er weer ruim honderd jaar tegen. Maar het Nederlands Fotomuseum bezit de grootste collectie van Nederland: ruim 5,5 miljoen fotografische objecten. Honderdduizenden daarvan hebben hulp nodig. Pas 13 procent is geregistreerd en slechts 4 procent gedigitaliseerd.”
