dinsdag 04 juni 2019
Lees en kijk eerst hier even terug: het verhaal over Chimpansee Mama.
Het nieuwe boek van de vermaarde etholoog Frans de Waal is getiteld: Mama’s laatste omhelzing.
In Trouw vandaag (als ik dit schrijf, is het zaterdag 18 mei) niet alleen een voorpublicatie daaruit, maar ook een uitvoerige bespreking van het boek door Paul Q de Vries. Enkele citaten:
Het is onmogelijk om er niet geëmotioneerd door te raken: de stervende chimpansee Mama, die aan het eind van haar lange leven nog één keer primatoloog Jan van Hooff ziet. Met haar laatste krachten raakt ze hem nog een keer aan. De beelden zijn op YouTube al miljoenen keren bekeken en uit de reacties spreekt diepe ontroering.
Is het typisch menselijk dat ook de dieren ons kunnen ontroeren? Nee, want emoties zijn niet voorbehouden aan de mens, betoogt apendeskundige Frans de Waal in zijn nieuwste boek. Dieren kennen zulke emoties ook. Kijk maar naar Mama.
De Waal kende Mama goed. Ze was de matriarch van de groep chimpansees in Burgers' Zoo in Arnhem die hem beroemd heeft gemaakt, toen hij hun machtsstrijd documenteerde in de bestseller Chimpanseepolitiek. Daarna vertrok hij naar de Verenigde Staten, waar hij de meest vooraanstaande apendeskundige ter wereld werd, talloze boeken schreef en door Time zelfs werd opgenomen in de top 100 van meest invloedrijke mensen ter wereld. Dat had alles te maken met De Waals telkens herhaalde boodschap: er is geen principieel verschil, geen gapende kloof, tussen mens en dier.
In Mama’s laatste omhelzing onderzoekt De Waal de emoties van dieren. Journalist De Vries over het slot:
Het laatste dier dat De Waal behandelt, is de olifant in de kamer. Want als dieren angst, pijn, verdriet en empathie kennen, wordt het des te gruwelijker wat we ze aandoen. Kalveren die direct na de geboorte bij hun moeder worden weggehaald, apen die dienen als proefkonijn in een laboratorium, kreeften die we levend koken en ja, ook de vis die kronkelt aan de haak door zijn lip. Het is niet alleen lichamelijk lijden, maar ook geestelijk lijden.
De Waal noemt het een 'woordeloze pijn' en het is voor het eerst dat hij zich zo duidelijk in zijn werk uitspreekt over hoe we met de dieren omgaan, in de agrarische industrie, thuis en in het wild. Hij pleit voor transparantie in de sectoren waar dieren worden gebruikt. Boerderijen en proefdiercentra moeten toegankelijk worden voor het publiek. Hij oppert een scancode voor vlees in de supermarkt waarmee je met de smartphone (onafhankelijk gemaakte) beelden kunt ophalen van de omstandigheden waaronder dieren worden gehouden. Beslis dan maar of je dat kipfiletje nog steeds wilt kopen.
Het is een slimme suggestie. Dat we dieren zo laten lijden, is een ongemakkelijk feit dat we kunnen wegduwen zolang het allemaal in de obscuriteit plaatsvindt. Maar als je het ziet, die woordeloze pijn, verandert alles. We zijn immers zelf ook wezens met emoties en empathie. Ook al kunnen we niet met de dieren praten, we kunnen wel met ze meevoelen.
Wie het niet gelooft, moet dat filmpje van Mama op YouTube nog maar eens bekijken.
