vrijdag 26 april 2019
Schamerkat– expositie in de Hermitage van Helen Verhoeven, de 44-jarige dochter van filmmaker Paul Verhoeven. En bij die tentoonstelling hoort een werkelijk schitterende catalogus.
De kunstenares won in 2018 de ABN-AMRO-Kunstprijs. Uit het juryrapport:
Helen Verhoeven verbindt onderhuidse emoties en actuele maatschappelijke dilemma’s met klassieke, historische en kunsthistorische iconografie.
In het werk van Verhoeven is niets wat het lijkt. In een ogenschijnlijk naïeve, maar nauwgezette schilderstijl breekt ze met de regels van plaats, tijd en ruimte, waarmee ze lijkt terug te grijpen op een middeleeuws idioom waarin alles naast elkaar kan bestaan. Haar schilderijen verleiden de toeschouwer door een geruststellend herkenbare opbouw, maar bij nadere beschouwing zitten ze vol tegenstrijdige boodschappen. Scènes waarin daders tegelijk slachtoffer kunnen zijn, waarin geweld en intimiteit in elkaars verlengde liggen en waarin status en pose maskers zijn voor een diepgeworteld isolement.
Daarnaast heeft Verhoeven een volstrekt eigen beeldtaal. Ze flirt met kunsthistorische tradities en botsende stijlen, schildert virtuoos – soms bewust grof en onbeholpen, soms uiterst precies – en beweegt zich vrijelijk heen en weer tussen perspectief, close-up en fragmentatie, zonder het geheel uit het oog te verliezen.
Haar intrigerende en eigenzinnige oeuvre is rijk en verrassend, toont steeds nieuwe en onverwachte ontwikkelingen. Verhoeven brengt traditie en actualiteit samen in een beeldtaal die uniek is voor haar generatie.
Onderdeel van de prijs zijn twee tentoonstellingen: (1) bij Circl.ART, de Amsterdamse kunstprojectruimte van ABN-AMRO op de Zuidas en (2)… in de Hermitage! Daar mag zij bijna een jaar lang – van 20 maart jl. tot 5 januari 2020 – presenteren, wat betekent dat haar installatie niet steeds dezelfde is, maar verandert en zich ontwikkelt.
Verhoeven informeerde wat er wat er in die periode tegelijkertijd in het museum te zien zou zijn. Dat is de jubileumtentoonstelling De schatkamer!, met tweehonderd topstukken (vanuit de vroegste prehistorie tot nu) uit de collecties van de Hermitage in Sint-Petersburg. Dat inspireerde Verhoeven tot haar eigen tentoonstelling met schilderijen, glas-in-loodwerken, neonkunst, textiel, keramiek, stop-motionfilm en sculpturen. Als titel husselde zij de letters van Schatkamer en kwam uit bij het anagram Schamerkat.
Het Parool (Jan Pieter Ekker) interviewde haar (gepubliceerd 28 maart). Verhoeven: “Schamer roept associaties op met schaamte en schemer en de donkere kant van het bestaan en dat past ook bij mijn werk. Via de titel wijs ik op de keerzijde van de verzamelingen, zoals decadentie en hebberigheid. En ook op de keerzijde van universele thema's als macht, vrouwelijkheid, geboorte en relaties, die ik in mijn werken aanstip.”
De interviewer: “Ik zie opvallend veel piemels. Zo is er de Griekse vruchtbaarheidsgod Priapos, die zijn penis weegt. Maar er zijn ook piemels in glas-in-lood, getatoeëerde piemels op geschilderde mannen- en vrouwenlichamen, geborduurde piemels op kinderonderbroekjes...”
Verhoeven: "Tja, die piemels. In Butan hebben ze op sommige plekken grote piemels naast de voordeur geschilderd. Ik weet niet meer of dat nu is om het kwade buiten te houden of dat het voor vruchtbaarheid staat. Of allebei. Toen ik op internet aan het zoeken was naar getatoeëerde piemels, ontdekte ik dat er best veel mannen zijn die naast hun piemel een grote piemel op hun bovenbeen hebben laten tatoeëren. Dat heb ik ook gebruikt op een aantal schilderijen." […] Ik heb goed naar de collecties van de Hermitage gekeken en me in sommige gevallen letterlijk op bepaalde werken gebaseerd. Die uitgestalde piemels kun je zien als mijn versie van de 25.000 jaar oude kalkstenen Venus van Kostjonki, een vruchtbaarheidssymbool dat aan het begin van de tentoonstelling De schatkamer! staat. Ik had ze gebruikt voor mijn animatiefilmpje en heb ze daarna in de oven gedaan. Een aantal is geëxplodeerd, andere heb ik versierd met kralen, steentjes en diamanten."
Maar ik heb nog niets gezegd over de catalogus. Fraai uitgegeven door ABN-AMRO zelf en daardoor goedkoop gehouden (€ 27,50). Maar met heel veel illustraties en zelfs een print (in duizend exemplaren) bijgevoegd.
