zaterdag 23 februari 2019
En nu we het toch over Willem van Hanegem (geboren 20-2-1944) hebben (lees hier): prachtig artikel van Arthur Huizinga op de NOS-site van woensdag jl., Van Hanegems 75ste geboortedag. Titel: Hoe de bommen op Breskens Willem van Hanegems leven voor eeuwig veranderden.
Lo van Hanegem, Willems vader, kwam om het leven bij het bombardement van Breskens op 11 september 1944. Dat werd uitgevoerd door Britse en Nederlandse piloten van de RAF om te verhinderen dat de terugtrekkende Duitse troepen de oversteek zouden maken naar Vlissingen. Voor de geallieerden, die enkele maanden eerder geland waren in Normandië en inmiddels tot Antwerpen gevorderd waren, was het van levensbelang om de Westerschelde in handen te krijgen. Maar… negentig procent van het dorp werd verwoest en meer dan tien procent van de inwoners kwam om. Daarmee was Breskens de zwaarst getroffen gemeente van Nederland.
Een paar citaten:
"Wat doen jullie daar onder die brug? Ga weg daar en snel. De bommen komen!" De woorden zijn bedoeld voor Ludwina de Pauw, die met haar negen maanden oude baby onder een klein en fragiel voetgangersbruggetje verscholen zit.
"Izaäk, ga maar vast vooruit", richt Jacobus 'Lo' van Hanegem zich tot zijn zoon, terwijl hij zijn handkar aan de kant zet. Intussen trekt Lo op zijn knieën de vrouw en haar kind omhoog. Hij kijkt vluchtig rond en ziet een deur klapperen. "Daar. De schuur van Keijmel. Snel."
Ze haasten zich naar een laag schuurtje tussen de woningen aan de Steenoven. Om hen heen ligt brandend puin, de lucht is vol met stof. Breskens brandt. En het is nog niet voorbij.
Als Van Hanegem de schuurdeur dichttrekt, hoort hij het gebrom van de bommenwerpers in de verte. Ludwina verschuilt zich in de hoek, vlakbij een afvoerputje van de waterleiding. Ze is verstijfd van angst. Lo ontfermt zich over haar baby. Even is het stil.
Dan breekt de hel opnieuw los in het Zeeuwse vissersplaatsje. Het hele huizenblok trilt op zijn grondvesten, de schuurdeur vliegt uit desponning, het schuurtje staat op het punt van instorten. Lo zit op handen en knieën gebogen over de baby.
Dan slaat een van de bommen in naast het schuurtje. Ludwina komt klem te zitten in de afvoer en breekt beide benen. Versuft van pijn hoort ze haar kind nog een kreetje slaken.
Ze kijkt en ziet alleen het levenloze lichaam van Lo. Hij is in zijn rug geraakt door een granaatscherf. En dan is het stil, doodstil.
Op een nazomerse maandagmiddag in september 1944 raakt Willem van Hanegem, zelf nog geen half jaar oud, zijn vader en zijn broer kwijt in het bombardement van Breskens. Vader Lo offerde zichzelf op om het leven van een andere baby te redden. "Die baby was ik".
Ben de Pauw is een paar maanden ouder dan Willem, in december werd hij 75. […] Net als Willem behoorde hij tot de wereldtop in zijn vakgebied. In zijn geval de oncologie. Een hoogleraar bovendien, wiens onderzoek naar de behandeling van kanker hem internationale faam opleverde.
"Lo van Hanegem moet geweten hebben dat hij zijn leven gaf voor mij", vertelt De Pauw. "Om mijn leven te sparen, groeide Willem van Hanegem op zonder vader. Dat schuldgevoel heeft mijn verdere leven bepaald." […]
Daags voor het bombardement hadden de geallieerden pamfletten laten uitstrooien boven Breskens met een oproep tot evacuatie. Sommigen zochten een veilig onderkomen, veel ook niet. "Wat denk je dat er gebeurde met die pamfletten? Die waaiden zo naar de Belgische kust. […] Er zullen er best een of twee in Breskens zijn beland. Maar wij hadden niet door wat er te gebeuren stond."
De Van Hanegems wisten het wel. "Eigenlijk was het domme pech dat Lo van Hanegem tijdens het bombardement in Breskens was. Lo had zijn gezin - waaronder Willem - juist ondergebracht in de buurt van Groede, waar het veilig was", vertelt De Pauw.
"Maar hij ging terug om dekens te halen en nam zijn zoons Izaäk en Henk mee. Henk heeft het overleefd. Van Izaäk is nooit een spoor gevonden, waarschijnlijk is hij geraakt door een voltreffer."
Dankzij Lo was het leven van Ben en zijn moeder gespaard gebleven. […] Het duurde nog zeker een uur voor ze gevonden werden. "Al die tijd had mijn moeder op een meter afstand gezeten, klem onder het afvoerputje, versuft van pijn. En ik? Ik sliep, het lichaam van Willems vader over mij heen. Mijn moeder heeft er een levenslang trauma van opgelopen. Ze had tot aan haar dood last van hyperventilaties. Angst." […]
In 1946 kreeg Willems moeder Anna van Grol een relatie met Gerrit Lubbers, een bouwvakker uit Utrecht, die meewerkte aan de wederopbouw. Voor Willem werd Lubbers de vader die hij nooit gekend had, de Utrechtse Oudwijk de plek waar hij opgroeide.
Maar elke zomer keerden ze terug naar Breskens. "Zes weken zaten we met de hele bups daar bij familie in het noodplan", vertelde Van Hanegem daar weleens over. "Heerlijk was dat."
Over zijn echte vader en de oorlog wordt thuis niet gesproken. Naar eigen zeggen hoorde Willem pas over de heldenrol van zijn vader toen hij een jaar of twintig was.
Voor De Pauw kwam het besef eerder. "Ik moet een jaar of acht zijn geweest, toen mijn ouders mij rond de herdenking van het bombardement vertelden over Willems vader. Maar toen was Willem natuurlijk nog helemaal niet bekend. Pas veel later, toen Willem als speler van Xerxes voor het eerst in Oranje speelde, viel bij mij het kwartje. Nee, ik heb toen ook geen contact opgenomen. Je weet niet of hij daarop zit te wachten." […]
Het duurt tot 1992 voor Van Hanegem door de Zeeuwse sportjournalist Matty Verkamman in contact wordt gebracht met Ben de Pauw. Voor het boek 'Negen Zeeuwen van Oranje' komt Verkamman op het spoor van Ludwina de Pauw, de moeder van Ben. Door uitgebreid archiefonderzoek en vele gesprekken met ooggetuigen knoopt de auteur de eindjes aan elkaar. […]
Kort daarna volgt de ontmoeting. Het is meteen hartelijk.
"Ik hield er wel rekening mee dat er misschien iets van wrok zou zijn bij Willem, maar daarvan was totaal geen sprake. Integendeel, hij zei altijd: 'Ik zou het mijn vader pas kwalijk hebben genomen als hij het niet gedaan had'."
Zo’n laatste zin, da’s nou typisch de Wimste Willem die er ooit maar is geweest.
PS
En wie echt overtuigd wil raken van zijn enorme persoonlijkheid: kijk deze documentaires, uitgezonden door Andere tijden Sport, op 17 februari en door RVT Rijnmond, op 20 december. In de laatste documentaire ook veel informatie uit het interview.
