woensdag 09 januari 2019
Vervolg van de Vrijheid-keuzes 1968-1978 en 1979-1988.
In het derde tijdvak – 1989 tot 1998 – stelt Hans den Hartog Jager maar liefst dertien kunstenaars centraal, onder wie Marlene Dumas, Guido Geelen, Daan van Golden, Mark Manders en… Rineke Dijkstra.
Kolobrzeg (1992)
Ergens in juni 1991 zat Rineke Dijkstra in een kamertje te wachten terwijl een van haar beste vriendinnen een dochtertje ter wereld bracht. Dijkstra was zich op dat moment aan het voorbereiden op haar strandserie, de portretten van jongeren staand aan de kustlijn, die later beroemd, zeg maar gerust klassiek zou worden. Van die roem was op dat moment nog geen sprake, maar Dijkstra vermoedde dat ze iets te pakken had. De combinatie van mensen die recht in de camera kijken, tegen de kale achtergrond van lucht, zee en zand bleek een ongekende hoeveelheid mogelijkheden te bevatten: de confrontatie tussen onderwerp en fotograaf, de subtiele nadruk op de betekenis van abstracte vorm, de transformatie van jeugd naar volwassenheid, de rol van het toeval, de vele details, dat alles bood zo’n weelde aan associaties, aan mogelijke interpretaties, dat de strandoto’s ruimschoots boven het alledaagse portret uitstegen.
Maar nu werd er een kind geboren. En ineens zag Dijkstra wat een bijzondere combinatie van vreugde, uitputting, verbazing en geluk er bij de nieuwe moeder omhoogkwam – emoties die elkaar normaal lijken uit te sluiten, maar elkaar hier tot grote hoogten stuwden. Ook een rijkdom aan betekenis, maar nu geworteld in een intense, levensveranderende gebeurtenis. Dat wilde ze vastleggen.
Toch duurde het nog tot 1994 voor Dijkstra drie portretten maakte van vrouwen die net een van de grootste gebeurtenissen uit hun leven hebben meegemaakt: de geboorte van hun eerste kind. […] Alle drie de vrouwen poseerden naakt, net als de jongeren op de strandfoto’s, in hun eigen huis, met hun baby in de armen. De New Mothers behoren daarmee tot het meer documentaire werk uit Dijkstra’s oeuvre, maar tegelijk zijn ze onmiskenbaar méér. Het begint al met de blikken van de jonge moeders, waarin precies de contrasterende emoties te zien zijn waarop Dijkstra hoopte: ze zijn trost en vermoeid en verbaasd en beschermend tegelijk. Of neem de details, die goed laten zien hoe indringend de gebeurtenis is: […] bij Tecla [ loopt tijdens het poseren een dun stroompje bloed langs het been. De drie moeders zijn niet alleen moeders, maar ook symbolen van vruchtbaarheid en oerkracht. Tegelijk is de getoonde werkelijkheid zo rauw en herkenbaar dat veel mensen de foto’s als pijnlijk ervaren – of beter: mannen ervaren ze vaak als confronterend, terwijl vrouwen Dijkstra opvallend vaak bedanken omdat ze ‘het toont zoals het echt is’.
Tecla (1994)
