maandag 10 september 2018
Lanoye 60. Groepsportret met brilletje is een gelimiteerd (1.500 exemplaren) feestboek t.g.v. de 60steverjaardag van Tom Lanoye, de Vlaamse columnist, dichter, essayist, performer romancier, toneelschrijver, vertaler – en ik vergeet er vast nog een paar, zoals cabaretier, want dat was hij ook kortstondig.
Zijn vaste redacteur Anni van Landeghem en vaste vormgever (Gert) Dooreman kregen zijn complete archief te leen en stelden daaruit een boek samen met familiekiekjes en latere foto’s, kladblaadjes, brieffragmenten, schetsblaadjes, samenlevingscontracten, bidprentjes, geboortekaartjes, krantenknipsels, tijdschriftpagina’s, illustraties, filmstills, jeugdtekeningen, boekomslagen, brief- en mailcorrespondenties, affiches, pamfletten, lezingen, redevoeringen, toespraken, petities, uitnodigingen, persberichten, recensies, interviews, prozafragmenten, columns, toneelteksten, liedjes, gedichten, citaten – en ook nu vergeet ik er vast weer een paar.
Die veelheid is tegelijk ook de zwakte. Bijschriften ontbreken te vaak of geven te weinig informatie en belangrijke archiefstukken krijgen nauwelijks context. NRC-Handelsblad omschreef het lezen van dit boek als door een museum dwalen zonder bordjes. Mooier kan ik het niet zeggen.
Voor Gedicht Gedacht koos ik drie gedichten. Het eerste is het slotgedicht uit zijn bundel Hanestaart (1990); het tweede en het derde vertalingen die hij maakte van gedichten van of herinneringen aan jongens aan het front tijdens De Grote Oorlog, 1914-1918. In het feestboek staan wel wat pagina’s met Lanoyes vertalingen van Gedichten uit de Groote Oorlog die zijn overgenomen uit de Standaard (waarin hij ze, met oorspronkelijke tekst, aanvankelijk publiceerde in 2001 en 2002) en in de twee boeken die ervan verschenen – Niemandsland (2001) en Overkant (2004) –, maar zonder informatie over de achtergrond van dit imposante project.
Daarom mijn keuze voor twee van die gedichten en voor het afsluiten van dit logboek met een citaat van de achterkant van Niemandsland:
De Eerste Wereldoorlog staat ook bekend als the literary war. Aan het front werden duizenden aangrijpende verzen geschreven. Vooral the War Poets verwierven bekendheid. […] Tom Lanoye maakte niet alleen een bloemlezing uit hun gedichten. Hij bewerkte ze en haalde ze over naar zijn idioom en achtergrond. […] Zo laat bekend materiaal zich lezen als nieuw: dit is de bundel die een Vlaamse piot, met de pen van Lanoye, had kunnen schrijven tijdens de Groote Oorlog, in een loopgraaf aan de IJzer.
