Gedicht gedacht

 Poëzie is alledaags in de zin dat het voor iedere dag is (Carol Ann Duffy)

Een sinds 2016 dagelijkse en vanaf 1 januari 2020 wekelijkse, maar daarna toch weer iets vakere rubriek met gedichten en gedachten daarover. Het levensmotto blijft: ik ben onderweg om mooie dingen aan te raken.

------

Voor wie een handvat zoekt:
Met de pijl rechts van ARCHIEF (zie onderaan deze pagina) ga je terug naar het vorige jaar;
met de pijl links naar het volgende. Handiger zijn deze links: daarmee ga je naar de 
inhoudsopgaven van 2024-1 (A t/m K) en 2024-2 (L t/m Z), 2023-1 (A t/m K) en 2023-2 (L t/m Z), 
2022-1 (A t/m K), 2022-2 (L t/m Z) 2021-1 (A t/m K), 2021-2 (L t/m Z), 2020-1 
(A t/m K), 2020-2 (L t/m Z), 2019, 20182017 en 2016.

Week 30 - 210. Zbigniew Herbert: Meneer Cogito denkt...

maandag 29 juli 2019

Meneer Cogito denkt na over het bloed

1

Bij het lezen van een boek
over de horizon van de wetenschap
de geschiedenis van de vooruitgang van het denken
van het duister van het fideïsme
tot het licht van de kennis
is meneer Cogito
op een episode gestuit
die zijn privéhorizon
met een wolk
heeft verduisterd

een kleine bijdrage
aan de lijvige geschiedenis
van fatale menselijke feilen

zeer lang
hield de overtuiging stand
dat de mens
een flinke voorraad bloed 
in zich droeg

een dikbuikig vaatje
ruim twintig liter
- een bagatel

vandaar dus
die overvloedig beschreven slagen
velden rood als koraal
onstuimige stromen rood zweet
een hemel die gruwelijke
hecatombes herhaalde

vandaar ook de algemene
methode van genezen

zieken
werd de slagader geopend
en lichtvaardig tapte men
de kostbare vloeistof af
in een tinnen kom

niet iedereen hield het uit
Descartes fluisterde in doodsstrijd
‘Messieurs épargnez’


2

nu weten we precies
dat in het lichaam van ieder mens
veroordeelde en beul
maar net
vier vijf liter stroomt
van wat men
de ziel van het lichaam noemt

een paar flessen bourgogne
een kruik
een kwart
van wat in een emmer kan
weinig

meneer Cogito
verwondert zich naïef
waarom heeft deze ontdekking
geen ommekeer teweeggebracht
op het gebied van de zeden

dit had ten minste moeten leiden
tot weloverwogen zuinigheid

we mogen er niet meer
zo kwistig mee zijn als vroeger
op velden van oorlogen
op plaatsen van executie 

er is echt niet veel van
we hebben meer water olie
energiereserves

het is alleen anders gegaan
men trok schandalige conclusies

in plaats van terughoudendheid
verspillng

de exacte meting
heeft de nihilisten gesterkt
tirannen voortvarender gemaakt
ze weten nu precies
hoe broos de mens is
hoe makkelijk te verbloeden

vier vijf liter
een grootheid zonder betekenis
zo heeft een triomf van de wetenschap
geen geestelijke winst gebracht
geen gedragsbeginsel
ethische norm 

een geringe troost
denkt meneer Cogito
dat de inspanningen van de onderzoekers
niets aan de loop der dingen veranderen

ze wegen nauwelijks zoveel
als de zucht van een dichter

terwijl het bloed
blijft stromen

overschrijdt de horizon van het lichaam
de grenzen van de fantasie 

– er komt vast een zondvloed

1983


Vervolg van gisteren.


Gerard Rasch in de Revisor, 1985:

In deze jaren maakte meneer Cogito een opvallende evolutie door. In Herberts nieuwere gedichten keert hij vaak terug, hij zet zijn overpeinzingen voort, maar is nu wanhopiger en bitterder geworden, ziet de wereld en zich zelf niet meer zo ironisch en humoristisch als vroeger. Deze nieuwere gedichten die gebundeld werden in Raport z oblezonego miasta (Rapport uit een belegerde stad, Parijs 1983; in Polen zelf in twee ondergrondse deeltjes verschenen), zijn vol leegte, dood en apocalyps. Het is duidelijk poëzie van de eindtijd, net als het werk van Czeslaw Milosz die echter, in tegenstelling tot Herbert, steunt op het geloof.

Gerard Rasch


Duidelijk ook laten deze gedichten zien dat het in deze eindtijd gaat om de confrontatie tussen oost en west, concreet de vermorzeling van de westerse culturele erfenis in Polen door het communistische systeem. Herbert drukt in wezen de tragiek uit van de Middeneuropeaan die Kundera […] zo boeiend heeft beschreven. Zijn geest is op het westen gericht, de westerse cultuur heeft ongelooflijk veel aan hem te danken - maar politiek zucht hij onder een systeem dat ernaar streeft alle individualiteit te onderdrukken en uit te roeien.

Archief 2019